Garni tempel
Een Grieks-Romeins wonder op een Armeense rots
De Garni-tempel staat in het dorp Garni (Kotayk provincie) op ongeveer 30 km ten oosten van de Armeense hoofdstad Jerevan. De tempel ligt op een plateau van zo’n 1.390 meter hoogte, uitkijkend over de kloof van de Azatrivier. Rondom de tempel zijn steile basaltkliffen. Op ongeveer 900 meter afstand in de Azat kloof ligt het beroemde basaltorgel (zie foto in de slider hieronder), een rij zuilvormige basaltrotsen die lijken op een gigantisch stenen orgel. Garni is van oudsher een strategische locatie met oude vestingmuren en wachttorens op de rotsen. De prachtige ligging met vergezichten op de Geghambergen en de Araratvlakte maakt het een spectaculaire bezienswaardigheid voor toeristen
historyhit.com
whc.unesco.org
Snelle feiten
| Naam | Garni tempel (Armeens: Գառնիի տաճար) |
| Oprichtingsperiode | 1e eeuw |
Geschiedenis van de Garni tempel
De tempel werd in de 1e eeuw na Christus gebouwd. Volgens de meeste onderzoekers gaf koning Tiridates I (regeerde ca. 56 – 88) opdracht tot de bouw, rond het jaar 77 na Chr. Hij kreeg hulp van de Romeinse keizer Nero, die naar verluidt geld en vaklieden stuurde om van Garni een versterkte stad met centrale tempel te maken. De Garni tempel was gewijd aan de zonnegod Mihr (Mithras), een belangrijke heidense god in de oude Armeense religie.
Toen Armenië in 301 na Chr. als eerste land de christelijke leer aannam, werden vrijwel alle heidense tempels verwoest. Alleen Garni ontkwam de sloop. Het is nog steeds een mysterie waarom juist deze tempel bewaard bleef. Een legende vertelt dat Tiridates’ zuster, prinses Khosrovdoukht, de christelijke heersers smeekte om de tempel in tact te laten. Wat wel vaststaat is dat Garni door zijn strategische ligging vaak in de vuurlinie lag. In 1638 werd het fort bij Garni geplunderd door het Ottomaanse leger. Kort daarna, in 1679, werd de tempel volledig verwoest door een krachtige aardbeving. Bij die beving stortten alle zuilen en het dak in. Het monument lag daarna eeuwenlang in puin.
Pas in de 20e eeuw kwam er echt werk van de ruïne. In 1909 – 1911 begonnen archeologen de losse bouwblokken bijeen te rapen en te conserveren. Onder Sovjet leiding heeft architect Alexander Sahinyan de tempel daarna volledig herbouwd. Tussen 1969 en 1975 werd de tempel centimeter voor centimeter opnieuw opgebouwd volgens de oorspronkelijke plannen. Bij die restauratie werd opzettelijk duidelijk gemaakt welke stukken nieuw waren: ontbrekende fragmenten vervingen de bouwers door grijze vulkanische steen, zodat je die kunt onderscheiden van het originele tufsteen.
Architectuur en versiering
De Garni tempel is een klassiek Grieks-Romeinse tempel. Hij staat op een rechthoekig podium met 9 treden en wordt gedragen door 24 slanke zuilen in de Ionische stijl. De hele tempel is opgetrokken uit zwart basalt, een hard vulkanisch gesteente dat in de regio voorhanden was. Uniek is dat de enorme stenen blokken zonder cement zijn gestapeld en met ijzeren klinknagels en lood aan elkaar zijn verbonden. Zo’n droge metseltechniek was in die tijd zeer geavanceerd. Bovenop de tempel lag een puntig dak van basalt dakpannen.
Een opvallend detail is een klein gat in het dak: als de zon op zijn hoogst staat, schijnen de zonnestralen precies naar binnen op het altaar. Dit past goed bij het feit dat de tempel was gewijd aan de zonnegod Mihr. Ooit stond op het altaar een beeldengroep van Mithras die een stier verslaat, een veelvoorkomend thema in de Mithraskultus. Ook de versieringen combineren Griekse en Armeense stijlelementen: de kapitelen en timpaan zijn bewerkt met gevlekte palmetten en wijnranken, typisch voor Hellenistische tempels.
Naast de tempel zelf heeft het terrein nog andere antieke bouwwerken. Zo ligt vlakbij een Romeins badhuis waarvan de vloer bijna compleet bewaard is gebleven. In dat badhuis is een prachtig mozaïek te zien met afbeeldingen uit de Griekse mythologie,vonder andere de zeegod Oceanus en de zee-nimf Thalassa te midden van zeemonsters. De Griekse inscriptie ernaast vermeldt een motto dat ‘we handelen terwijl we niets bezitten’, een bekend citaat uit de Oudheid. Het badhuis zelf en de restanten van omringende paleizen maken van Garni een heuse Romeinse badplaats op Armeense bodem.
Heropbouw van de Garni tempel
Tegenwoordig lijkt de tempel weer vrijwel geheel zoals in de Oudheid. De originele zuilen en blokken zijn op hun plaats teruggezet. Ontbrekende delen zijn in hun grijze, nieuw aanvoelende materiaal te herkennen. Het resultaat is een bijna naadloze reconstructie die het enige Griekse-Romeinse tempelgebouw van Armenië weer toonbaar maakt.
Toeristisch bezoek aan de Garni tempel
Tegenwoordig is de Garni tempel een van de populairste attracties van Armenië. Ruim 130.000 mensen per jaar bezoeken het complex. Je kunt via de brede treden het podium oplopen en tussen de kolommen rondlopen, bijna alsof je in het oude Griekenland staat. Het uitzicht vanaf de tempel is indrukwekkend: je kijkt uit over de diepe kloof met de Azatrivier en ziet aan de overkant het groene Khosrov natuurreservaat liggen.
Bezoekers kunnen dus genieten van het erfgoed en van de natuur. Soms wordt de tempel ‘s avonds sfeervol aangelicht, waardoor hij als een lichtpunt in de bergen schittert. Voor sommige Armenen is de Garni tempel een soort spiritueel thuis. Zij beschouwen het als het heiligdom van hun herwonnen zonnegod Mihr en vieren hier jaarlijks festivals (zoals Navasard) met ceremonies en muziek.
Wist je dat...?
- De Garni tempel is het enige bewaarde heidense tempelgebouw in heel Armenië en zelfs het enige klassieke zuilenbouwwerk in de voormalige Sovjet-Unie.
- De 24 zuilen staan symbool voor de 24 uur van de dag, de negen treden verwijzen naar de negen sociale standen in het oude Armenië.
- Aan de ingang zie je voetstukken met afbeeldingen van Atlas, de reus die de hemel op zijn schouders draagt.
- Een van de oudste archeologische vondsten bij Garni is een spijkerschrift-inscriptie uit het Urartu koninkrijk (8e eeuw v.Chr.), waarmee koning Argishti I zijn verovering van Garni liet vastleggen. Dit laat zien hoe oud de plek al van strategisch belang is geweest.
- De Garni tempel is dus veel meer dan alleen een oud gebouw: het is een symbool van eeuwenlange cultuurgeschiedenis, waar natuur en mythologie samenkomen.
