Azat vallei
Ligging en omvang van de Azat vallei
De Azat vallei is een groene kloof in Armenië, gevormd door de rivier de Azat. Deze rivier ontspringt hoog in het Geghama gebergte (ongeveer 3.200 m hoogte) en stroomt zo’n 55 km door het landschap naar de Araratvlakte. Langs de weg liggen kleine dorpen als Garni en Lanjazat. Het natuurreservaat Khosrovwoud beslaat een deel van de vallei en staat bekend om zijn unieke mix van Europese en Aziatische planten en dieren. De vallei zelf is omgeven door steile basaltkliffen en kent diverse landschappen: van halfwoestijn tot bergweiden. Het klimaat is continentaal droog, met warme zomers en koude winters. In de lente kleuren de bergen groen, in de zomer zie je wilde bloemen en in de winter bedekt sneeuw het landschap. Door de hoogte en geologie (basalt) voelt de vallei heel natuurlijk en bijzonder.
Snelle feiten
| Naam | Azat vallei (Armeens: Ազատ) |
| Rivierlengte | 55 km |
| Hoogste punt | 3.200 meter |
Natuur en bezienswaardigheden
De Azat vallei biedt meerdere spectaculaire natuurbezienswaardigheden. Bij Garni (nabij het gelijknamige dorp) maakt de rivier een diepe kloof met hoge kliffen. Opvallend is de Symfonie van de stenen: een muur van geregelde, zeshoekige basaltzuilen in de kloof waar de rivier uit een zijrivier (de Goght) komt. Het resultaat lijkt op een gigantisch kunstwerk in de rots, dat er bijna mensgemaakt uitziet. Deze natuurlijke ‘zuilorgel’ is heel fotogeniek en een leuk wandeldoel. Verder heeft de Azat veel watervallen, sommigen spectaculaire en seizoensgebonden. Er zijn kleine bergstroompjes en bronnen die in de winter bevriezen en als ijswatervallen weer smelten. Zo ontstaat in koude maanden een ijswaterval die bezoekers trekt. Je kunt via een hangbrug een bron bereiken en ’s winters soms over een bevroren waterval lopen. Voor natuurliefhebbers zijn er wandelroutes langs de rivier, door de kloof en over de heuvels heen.
Het Klooster van Geghard
Een hoogtepunt van de Azat vallei is het Klooster van Geghard (Geghardavank). Dit middeleeuwse klooster ligt op de plek waar de Azat de kloof in stroomt. Het klooster is deels in de rotsen uitgehouwen: veel kapellen zitten letterlijk in de bergwand. Het complex is gebouwd tussen de 4e en 13e eeuw en geldt als voorbeeld van Armeense middeleeuwse architectuur. Oorspronkelijk heette het Airivank (klooster in een grot), maar het kreeg de naam Geghard (‘speer’) omdat er volgens de legende 500 jaar lang de Heilige Lans (de speer waarmee Christus werd doorboord) bewaard werd. Het klooster heeft een grote gotische kerk, een narthex en verschillende tombes. Rondom liggen ook veel khachkars (Armeense grafkruizen) met mooie houtsnijwerk-achtige reliëfs. In 2000 werd het Klooster van Geghard samen met de omliggende hoge Azat vallei opgenomen op de UNESCO Werelderfgoedlijst, vanwege de bijzondere combinatie van gebouw en landschap.
Bezoekers melden vaak dat de sfeer in Geghard heel speciaal is. De hoge muren en rotsen rondom scheppen rust. In de zomer kan je er naar binnen voor een kort gebed of om te genieten van een concert: de kerk heeft namelijk uitstekende akoestiek en er worden soms zangkoren of gitaarconcerten gegeven. Het klooster ligt niet ver van Jerevan (ongeveer 40 km zuidoostelijk), dus veel toeristen maken hier een dagtocht. Rondom Geghard zijn winkeltjes met streekproducten, zoals lavash (Armeens platbrood), en picknicktafels waar je tussen de fruitbomen kunt eten.
De tempel van Garni
Een andere grote trekpleister is de Tempel van Garni, een Grieks-Romeinse tempel uit de 1e eeuw van onze jaartelling. Dit is de enige overgebleven zuilengalerij in Armenië en de voormalige Sovjet Unie. De tempel is gebouwd in de Ionische stijl door koning Tiridates I, en gewijd aan de zonnegod Mihr (Mithra). Hij staat op een driehoekige klif bij het dorp Garni, hoog boven het ravijn van de Azat. Om de tempel heen zijn resten van een oud fort, een koninklijk badhuis met mozaïekvloer en een middeleeuwse ronde kerk gevonden. In 1679 stortte de tempel bijna in tijdens een aardbeving, maar in de jaren 1975 – 1979 is hij steen-voor-steen herbouwd met originele stukken.
Wandelen rond Garni is leuk. Vanuit de tempel loopt een pad naar de kloof en de basaltkolommen. In het voorjaar en najaar bloeien hier veel bloemen tussen het groen. Op het dorpsplein van Garni zie je in het weekend vaak mensen lavash bakken in een traditionele tonir (kleiofens). Dit ritueel hoort bij het plattelandsleven. Wanneer je in de vallei bent, maken de meeste toeristen een combinatietrip: eerst Garni bekijken, dan afdalen naar de Symfonie van de Stenen, en vervolgens doorrijden naar het klooster van Geghard.
Symfonie van de Stenen
Zoals eerder genoemd, is de Symfonie van de Stenen een natuurwonder in de Garni kloof. Op de wanden van de kloof zie je daar langgerekte, zuilvormige basaltkolommen in een geometrisch patroon. Het lijkt of een reusachtige muziekmeester fluiten van steen heeft gemaakt, vandaar de naam ‘Symfonie’. In de zomer zie je de volle geultjes, en in de winter verkleuren de basaltstenen soms roestbruin. Deze plek is prima bereikbaar via een pad vanaf Garni . Het is een aanrader voor liefhebbers van fotografie.
Cultuur en praktische tips over de Azat vallei
De Azat vallei ademt geschiedenis en cultuur. In de kloof hoor je de echo’s van oude legenden (zoals over de Heilige Lans). In de dorpjes bij de vallei wonen tegenwoordig vooral Armeense families en zijn gelovig christelijk. Je zult langs de weg hier en daar herders met schapen of paarden zien en lokale boerderijen met fruit (appels, abrikozen) of granen. Wees niet verbaasd als je geitenhoeders tegenkomt in de heuvels. De mensen zijn vriendelijk. Sommigen verkopen sinaasappels, honing of sjaals langs de weg.
Voor toeristen geldt: de Azat vallei is gemakkelijk te bezoeken vanuit Jerevan. Er rijden bussen en minibusjes (marshrutka) naar Garni en Geghard. In de zomer zijn die wat druk, dus vertrek vroeg. Trek comfortabele wandelschoenen aan voor de ruige paden en neem water mee. Doe zonbescherming op, want boven op de tempel van Garni brandt de zon fel.
Alles wat je móet weten
Kortom: de Azat vallei is een combinatie van ruige natuur en rijke cultuur. Je ziet er eeuwenoude kerken en tempels naast eeuwenoude lavavelden en watervallen. Het gebied is zo mooi dat UNESCO het op de Werelderfgoedlijst heeft gezet. De kinderen zullen onder de indruk zijn van de reusachtige rotsformaties en geheimzinnige kloosters. Volwassenen genieten van de frisse berglucht, de verhalen van de gids en van het proeven van lokaal brood en kaas. Neem je camera mee voor de fantastische uitzichten. Wie van wandelen, historie of gewoon mooie natuur houdt, zal zich geen moment vervelen. Een reis naar de Azat vallei is een beetje reizen terug in de tijd én middenin de natuur.
