Klooster Haghpat
Geschiedenis van Haghpat
In het noorden van Armenië, op een heuvel in de schilderachtige Debed vallei, ligt het klooster van Haghpat. Dit middeleeuwse kloostercomplex is gesticht rond 976 door koningin Khosrovanuysh (de vrouw van koning Ashot III). De eerste kerk, de kathedraal van Surb Nshan, werd voltooid in 991 onder koning Smbat. In de bloeitijd woonden hier wel honderden monniken. Volgens UNESCO herbergden de Byzantijnse kloosters van Haghpat en het nabijgelegen Sanahin samen ruim 500 monniken, die kunst, kalligrafie en theologie beoefenden. Het klooster kreeg in de loop van de eeuwen allerlei toevoegingen (zoals bijgebouwen en een bibliotheek) en stond aan de basis van een cultureel centrum in de regio Lori. Haghpat heeft veel te verduren gehad: in 1130 en opnieuw in 1988 richtten aardbevingen zware schade aan. Toch is het complex steeds gerestaureerd en grotendeels intact gebleven. Het heeft ook heilige relieken, zoals volgens de traditie de hand van de apostel Bartholomeüs, die hier in de middeleeuwen terechtkwam. Sinds 1996 behoort Haghpat samen met Sanahin tot het UNESCO werelderfgoed. UNESCO prijst de kloosters als ‘het hoogtepunt van de Armeense religieuze architectuur’ tussen de 10e en 13e eeuw.
Snelle feiten
| Naam | Klooster Haghpat (Armeens: Հաղպատավանք) |
| Oprichtingsperiode | 10e – 13e eeuw |
| Religie | Armeens-apostolisch |
Architectuur en kunst
In het klooster staan meerdere kerken en kapellen. De belangrijkste is de kathedraal Surb Nshan (Heilige Tekens), gebouwd tussen 976 en 991. Deze kerk heeft een klassiek Armeens kruisvormig grondplan met een hoge koepel die op vier massieve pilaren rust. Dankzij de koepel en rondbogen valt er veel licht naar binnen. De muren en apsis van Surb Nshan zijn versierd met middeleeuwse muurschilderingen: de oudste overgebleven schildering toont Christus op de troon in de apsis. In de 11e en 13e eeuwse bijgebouwen vinden we glas-in-loodramen, bogen en verfijnd houtsnijwerk. Ook is er een kleinere kerk, de Surb Grigor (1005), plus aparte kapellen en graftombes uit de 13e eeuw. Buiten staat een vrijstaande klokkentoren uit 1245. Overal in het klooster zie je khachkars staan: dat zijn gesculpteerde Armeense kruisstenen met ingewikkelde patronen. De bekendste is de Amenaprkich (Algemene Verlosser) uit 1273, bij de noordelijke ingang van de hoofdkerk.
UNESCO werelderfgoed
Dankzij de rijke geschiedenis en bijzondere bouwstijl werd het Haghpat klooster erkend als UNESCO werelderfgoed (samen met Sanahin) in 1996. UNESCO beschouwt Haghpat als een “meesterwerk van religieuze architectuur” en een belangrijk leercentrum uit de Middeleeuwen. Wat UNESCO vooral prijst, is de unieke mengeling van Byzantijnse en lokale Kaukasische bouwstijlen in Haghpat. Het resultaat is een harmonieus geheel van baksteen en steen, aangepast aan het ruige berglandschap. Doordat elk bouwwerk (kerken, kloostergangen, bibliotheek, enzovoort) zorgvuldig met elkaar werd verbonden, bleef het complex ongewoon goed in balans en compleet bewaard.
Bezoekersinformatie Haghpat
Haghpat is een geliefde attractie voor toeristen in Armenië. De toegang is gratis, maar een kleine donatie wordt gewaardeerd. Let bij een bezoek wel op gepaste kleding: je schouders en knieën moeten bedekt zijn, en als vrouw draag je een hoofddoekje in de kerk. Het klooster is nog steeds in gebruik: je ziet er brandende kaarsjes en monniken in de kerk. Rondom het terrein speelt de natuur een grote rol. In de stille kapellen pikt zelfs het ene vogelgefluit het andere.
Klooster Haghpat: toeristentips
Bereikbaarheid
Haghpat ligt in de Debed vallei, vlak bij de stad Alaverdi (in de regio Lori). Vanaf Jerevan is het ongeveer 2,5 uur rijden noordwaarts. Er rijden af en toe marshrutka’s (minibusjes) van Alaverdi naar Haghpat. Omdat het openbaar vervoer beperkt is, kun je ook een auto hurenof een georganiseerde tour boeken.
Kleding
Kleed je netjes als je het klooster binnengaat. Je schouders en knieën moeten bedekt zijn, en als vrouw draag je een hoofddoekje in de kerk.
Gedrag: De sfeer is rustig en heilig. Wees respectvol, praat zachtjes en raak geen oude manuscripten of schatten aan. Je mag overal rondlopen; de gebouwen zijn open, maar er zijn weinig winkels of restaurants bij het klooster. Neem zelf water mee, want het kan warm zijn in de zomer.
Rondleiding
Voor extra achtergrond kun je met een gids het klooster bezoeken. Hij of zij kan verhalen vertellen over de legenden, de muurschilderingen en de geschiedenis. Zo ontdek je bijvoorbeeld dat de kapellen vaak leeg zijn, waar vroeger monniken bidden. Nu vinden vogels daar beschutting en bouwen soms hun nest.
Met deze tips wordt een bezoek aan het Haghpat klooster een onvergetelijke ervaring. Je waant je terug in de tijd tussen stenen gewelven en geschriften.
