Klooster Noravank

Wat is Noravank

Noravank (in het Armeens ‘nieuw klooster’) is een imposant middeleeuws kloostercomplex uit de 13e eeuw in Armenië. Het ligt ongeveer 120 km ten zuiden van Jerevan, vlakbij het stadje Jechegnadzor in de provincie Vajots Dzor. Het complex is beroemd om zijn bijzondere architectuur: vooral de twee verdiepingen tellende Surb Astvatsatsin kerk (Heilige Moeder Gods) valt op, met een steile buitentrap naar de bovenverdieping. Tegenwoordig is Noravank na restauraties in de 20e eeuw één van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Armenië. Het klooster en de bovenliggende Amaghou vallei staan sinds 1996 op de Armeense kandidaatlijst voor het UNESCO werelderfgoed.

Snelle feiten

Naam	Klooster Noravank (Armeens: Նորավանք)
Oprichtingsperiode	13e eeuw
Religie	Armeens-apostolisch

Geschiedenis van Noravank

Noravank heeft een lange geschiedenis. Volgens overlevering werd het klooster in 1105 gesticht door bisschop Hovhannes van Vahanavank. Op die plek stond al een oude kerk (Surb Karapet) uit de 9e – 10e eeuw, maar Hovhannes zorgde voor de heropbouw in de 12e eeuw. De grootste bloeiperiode kwam in de 13e en 14e eeuw, toen de machtige Orbelian familie (een Georgisch-Armeense adel) het klooster onderhield en uitbreidde. Zij lieten de meeste kerken bouwen die je nu ziet, en Noravank werd een belangrijk religieus en cultureel centrum: een zetel van de bisschoppen van de regio Syunik en een bekende plek voor handschriftkalligrafie. De architect en kunstenaar Momik werkte er in deze periode. Hij ontwierp in 1339 de beroemde Heilige Moederkerk (Surb Astvatsatsin).

In latere eeuwen raakte Noravank soms beschadigd door aardbevingen. In 1340 stortte de koepel van één kerk in, en ook in 1840 en 1931 vonden aardbevingen plaats. Het klooster bleef tot in de 19e eeuw bewoond door monniken en werd tot tweemaal toe gerestaureerd in de 20e eeuw. Dankzij de restauraties werd Noravank in 1999 opnieuw geopend voor bezoekers. Nu is het, samen met kloosters als Khor Virap en Geghard, een van de vijf populairste bezienswaardigheden van Armenië.

Architectuur en kunst

Noravank bestaat uit een groep kerken en bijgebouwen, allemaal gemaakt van beige en grijze kalksteen. De belangrijkste delen zijn:

Surb Astvatsatsin (Heilige Moeder Gods): deze 14e eeuwse kerk is het pronkstuk. Hij heeft twee verdiepingen en een puntig dak. Een slanke stenen trap buiten leidt naar de bovenste kerkzaal. De ingangspoort is rijk versierd met fijn beeldhouwwerk. Zo zie je daar reliëfs van de Maagd Maria met kind, engelen en de apostelen Petrus en Paulus. Binnen en buiten sieren elegant gebeeldhouwde kruizen en geometrische patronen de muren.

Surb Karapet (St. Johannes de Doper): dit is de oudste kerk, oorspronkelijk uit de 9e – 10e eeuw (de ruïne aan de zuidkant). De huidige gebouwde kerk (ook wel Sourp Stepanos genoemd) dateert uit de vroege 13e eeuw, in opdracht van prins Liparit Orbelian. In het portaal van de aangrenzende gavit (een soort voorhal) zie je stenen reliëfplaten met Bijbelse taferelen (onder andere God de Vader die Adam schept).

Surb Grigor (St. Gregorius) kapel: een kleine kapel gebouwd in 1275 tegen de muur van Surb Karapet. Hier liggen graven van leden van de Orbelian familie, waaronder een grafsteen met een leeuw uit 1300.

Khachkars en wanddecoraties: over het hele terrein staan talloze khachkars, de karakteristieke Armeense kruisstenen met ingewikkeld reliëf. Een beroemd voorbeeld is een khachkar uit 1308 van Momik, nu bewaard in Yerevan. Verder zie je op veel muren een mix van Armeense en zelfs Seltsjoekse motieven.

Samen vormen deze kerken en hun versieringen een uniek kunstwerk. Veel van de sculpturen en muurschilderingen zijn fijn gedetailleerd, en het geheel geeft een goede indruk van de topkwaliteit van de Armeense middeleeuwse bouwkunst.

Bezoekerstips en praktische informatie

Noravank is een grote publiekstrekker, ook voor toeristen. Omdat er in de kloof geen aparte dorpjes zijn, spreekt men van Noravank aan Amaghu om het te onderscheiden van een ander klooster Noravank. Je kunt het klooster via de weg bereiken. Het ligt ongeveer 120 km ten zuiden van Jerevan (ongeveer 2 uur rijden).

Er zijn geen strikte openingstijden zoals bij moderne musea, maar over het algemeen kun je Noravank dagelijks overdag bezoeken. Voor de actuele bezoekersinformatie kun je het beste bij aankomst de borden lezen.

Tips voor toeristen: Draag eerbiedige kleding (armen en benen bedekt) als je de kerken binnen gaat. Neem voldoende water mee, zeker als je in de warme maanden komt. Het landschap rond Noravank leent zich uitstekend voor fotografie. De rode rotsen en het klooster vormen prachtige contrasten, vooral bij zonsopgang of zonsondergang. In de buurt kun je na je bezoek ook de beroemde wijnkelders van Areni bezoeken, of de prehistorische Areni-grot vlakbij.

Kort samengevat: Noravank is een sprookjesachtig kloostercomplex in de Armeense bergen, met een rijke geschiedenis en schitterende architectuur. Het is een must voor iedereen die van geschiedenis, kunst en natuur houdt. Jong én oud zullen zich er vergapen aan de parel van de Armeense middeleeuwse architectuur. De rode kliffen rondom en de kerken maken een bezoek onvergetelijk.