Klooster Sanahin
Het eeuwenoude klooster Sanahin
Het Sanahin klooster is een historisch klooster in het noorden van Armenië, in de bergachtige provincie Lori, vlakbij het stadje Alaverdi. Het is gesticht in de 10e eeuw en maakt samen met het nabijgelegen Haghpat deel uit van het UNESCO Werelderfgoed (sinds 1996). Sanahin staat bekend als ‘een architectonisch juweel’ dat de rijke oude Armeense bouwkunst laat zien. Het bijzondere van Sanahin is dat het klooster ouders is dan Haghpat. de naam Sanahin betekent letterlijk ‘dit hier is ouder dan dat andere klooster’.
Snelle feiten
| Naam | Klooster Sanahin (Armeens: Սանահին վանք) |
| Oprichtingsperiode | 10e eeuw |
| Religie | Armeens-apostolisch |
Oorsprong en bouwgeschiedenis
De bouw van het Sanahin complex begon in de eerste helft van de 10e eeuw. De oudste kerk is de Maria kerk (Astvatsatsin), die tussen 928 en 944 werd gebouwd onder koning Abas I Bagratuni. Daarna bouwden koning Ashot III en koningin Khosrovanush in 966 de hoofdkerk van het klooster, de Heilige Verlosser (Amenaprkich), ter ere van hun zonen Kiurike en Smbat. Bij die gelegenheid stichtte de koninklijke familie ook een kloostergemeenschap en een school, en nodigde geleerde priesters en schrijvers uit om zich in Sanahin te vestigen. In de eeuwen die volgden groeide Sanahin verder uit: er kwamen nieuwe kapellen, grafmonumenten en dienstgebouwen bij. Bijvoorbeeld zijn in de 12e en 13e eeuw de voorhallen (narthexes) en een klokkentoren aangebouwd. Het resultaat is een groot kloostercomplex met meerdere kerken en bijgebouwen, harmonisch gegroeid over verschillende eeuwen.
Ligging en UNESCO werelderfgoed
Sanahin ligt hoog in de bergen boven de Debed vallei. De twee kloosters Sanahin en Haghpat liggen op een plateau met uitzicht op elkaar, slechts 3 kilometer van elkaar verwijderd. Samen vormen ze één UNESCO-monument (Monasteries of Haghpat and Sanahin). UNESCO prijst beide kloosters als hoogtepunten van Armeense religieuze architectuur, waarin Byzantijnse bouwstijl gecombineerd is met lokale Kaukasische tradities. Sinds 1996 staan deze kloosters op de Werelderfgoedlijst vanwege hun historische en culturele waarde.
Monniken, onderwijs en cultuur
Het klooster was niet alleen een kerk, maar ook een opleidings- en uitwisselingscentrum. Sanahin had bibliotheken, schrijversateliers (scriptoria) en scholen waar boeken werden gekopieerd en geïllustreerd. UNESCO vermeldt dat Sanahin beroemd was om zijn school van illuminatoren en kalligrafen. Monniken die met grote zorg handgeschreven boeken versierden. Naast religieuze vakken leerden de monniken ook wetenschap, kalligrafie, geneeskunde, muziek en kalenderkunde. Zo zorgden denkende priesters en geleerden van Sanahin voor onderwijs in het middeleeuwse Armenië. Een bekende leraar was de filosoof Grigor Magistros Pahlavuni, die in Sanahin lesgaf en schreef over biologie, astronomie, muziek en literatuur. Het klooster ontwikkelde zich daarmee tot een belangrijk intellectueel centrum van de Kiurikian dynastie (10e – 11e eeuw).
Architectuur en bezienswaardigheden
Het complex bevat onder andere: de Maria kerk (Astvatsatsin), de Heilige Verlosserkerk (Amenaprkich) met koepel, een apart zaaltje (gavit) voor elke kerk, een oude kloostervoorhal, het seminaargebouw (academie), een bibliotheek (matenadaran), een torentje met klokken, en graftomben van adel uit de Kiurik en Zakaria families. Veel gebouwen hebben een kruisvormige plattegrond met een grote centrale koepel, typisch voor Armeense kerken. Overal in het klooster zie je prachtige reliëfsteenwerk en beelden, zoals de gebeeldhouwde fronten van de voorgevels. UNESCO en deskundigen bewonderen Sanahin als een voorbeeld van het harmonisch integreren van kloostergebouwen in een bergachtig landschap.
Kruisstenen en kunstwerken
Rondom de kerken staan tientallen khachkars, rijk versierde Armeense kruisstenen. Deze monumenten zijn typisch voor Armenië en de kloostertuinen van Sanahin staan er vol mee. Veel khachkars vertonen gedetailleerd houtsnijwerk in steen. Ook zijn er grafstenen en kapellen voor bisschoppen en prinsen. Het bezoekerscentrum meldt dat het complex allerlei ingewikkelde khachkars en graftomben bevat. In het interieur van de kerken zijn fragmenten van muurschilderingen bewaard gebleven uit de 13e eeuw. Alles bij elkaar is Sanahin dus niet alleen een verzameling gebouwen, maar een openluchtmuseum van middeleeuwse Armeense kunst.
Klooster Sanahin: tips voor toeristen
Gratis toegang
De meeste kloosters in Armenië zijn vrij toegankelijk (een donatie wordt gewaardeerd).
Kleed je gepast
Bedek je schouders en knieën. Vrouwen dragen binnen een hoofddoekje.
Hoofd bedekken Een sjaaltje is nodig voor vrouwen in de kerk, maar mag af in de kloostertuin.
Bereikbaarheid: Openbaar vervoer rijdt niet tot de kloosterpoort. Het is handig om met de auto of een georganiseerde tour te komen.
Sanahin biedt een unieke inkijk in de Armeense geschiedenis en architectuur. Voor jong en oud is het indrukwekkend om tussen de eeuwenoude stenen te lopen en je even terug te wanen in de tijd van de monniken en kunstenaars. Het klooster laat zien hoe belangrijk religie, onderwijs en kunst waren in middeleeuws Armenië. Met zijn mooie ligging in de bergen, de gedetailleerde khachkar en de rijke historie is het Sanahin klooster zeker een bezoek waard.
Bezoek aan Sanahin
Sanahin is een populaire toeristische bestemming: bezoekers mogen vrij rondlopen over het terrein en de kloostergebouwen bekijken. Er geldt geen vaste entreeprijs, maar een kleine vrijwillige donatie wordt vaak gewaardeerd. Kledingvoorschriften zijn van toepassing: bezoekers bedekken schouders en knieën, en vrouwen zetten binnen een sjaaltje op het hoofd. Het klooster ligt vlakbij het stadje Alaverdi. Veel toeristen combineren een bezoek aan Sanahin met een tochtje met de kabelbaan in Alaverdi of met een bezoek aan het klooster van Haghpat. Die oude kabelbaan verbindt Alaverdi met de mijnen op de heuvels en is zelf al een attractie.
